Το στοίχημα της μεγάλης αλλαγής (dossier - αφιέρωμα στην Εργασία)

Η «Μεγάλη Παραίτηση» (Great Resignation), είναι μια μεγάλη, βαρύγδουπη, εντυπωσιακή ονομασία για τη μαζική, κατακλυσμιαίου-χαρακτήρα αποχώρηση εργαζομένων από διάφορες θέσεις εργασίας, όπως καταγράφηκε στατιστικά τον Ιούνιο του 2021 στην Αμερική αλλά και σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Η ονομασία «Μεγάλη Παραίτηση» προτάθηκε από τον καθηγητή Anthony Klotz, του Πανεπιστημίου Α&Μ του Τέξας και άφησε πίσω της ένα δυσαναπλήρωτο κενό σε θέσεις εργασίας αλλά και τη μεγάλη απορία για το ποια κίνητρα πυροδότησαν την παραίτηση και με ποιους σκοπούς ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, μπήκε στη διαδικασία - εν μέσω πανδημίας και κοινωνικοπολιτικών αλλαγών – να επιλέξει ένα άλλο δρόμο, να τολμήσει αλλαγές και να διεκδικήσει κάτι διαφορετικό από αυτό που , μέχρι πρότινος, φάνταζε προδιαγεγραμμένο στην πλειοψηφία. Τα αποτελέσματα των ερευνών πάνω στο θέμα ήταν ποικίλα και εντυπωσιακά σε συμπεράσματα και αφορούσαν στις σύγχρονες τάσεις στην αγορά εργασίας. Μερικά από αυτά, ήταν τα παρακάτω:

Η παραίτηση αφορούσε σε μεγαλύτερο βαθμό εργαζομένους της ηλικιακής κατηγορίας 35-45, με τις υπόλοιπες ηλικιακές κατηγορίες (των 25+ καθώς και των 60- να εμφανίζουν πτωτικές τάσεις στην αντίστοιχη απόφαση). Είχε δηλαδή να κάνει με τη μερίδα εργαζομένων που βρισκόντουσαν στα μισά μιας εργασιακής διαδρομής η οποία άλλαξε ως προς τη δομή, τα μέσα και τους τρόπους λειτουργίας της. Η εξ αποστάσεως εργασία έκανε ξαφνικά περιζήτητη τη συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία καθώς οι εργοδότες βρέθηκαν ανίσχυροι μπροστά στη συνήθεια «προσλαμβάνω νεότερους και περισσότερο εργασιακά εύπλαστους». Ποιος τόλμησε σε ρευστά εργασιακά περιβάλλοντα να ξεκινήσει το training από την αρχή, να εκπαιδεύσει αρχάριους και να εμπιστευτεί την remote λειτουργία μιας επιχείρησης σε εργαζομένους που δεν είχαν προλάβει να αναπτύξουν σχετική κουλτούρα. Αυτό το γεγονός, ενδεχομένως, «άνοιξε» τις προοπτικές για τους 35-45, οι οποίοι ξαφνικά βρέθηκαν μπροστά σε μια γκάμα επιλογών θέσεων καριέρας. Μια διαφορετική εκδοχή λέει ότι «η παραίτηση» ήταν απλά το αθροιστικό αποτέλεσμα προηγούμενων χρόνων εργασιακών αλλαγών και αυξομείωσης αναγκών στην αγορά, όπου κάποιες θέσεις καταργήθηκαν, μεταφέρθηκαν χωροχρονικά ή ξαφνικά απαιτούσαν δεξιότητες τις οποίες δεν διέθεταν απαραίτητα όλοι (π.χ. η πανδημία τέσταρε τις αντοχές και την ψυχική ανθεκτικότητα μας).

Οι περισσότερες παραιτήσεις σημειώθηκαν στα πεδία της τεχνολογίας (40%) και της φροντίδας υγείας (18%, βρες ολόκληρη την έρευνα που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 εδώ). Αυτό μπορεί εύκολα να δικαιολογηθεί από το γεγονός ότι μεγάλη μερίδα εργαζομένων που βρέθηκε μπροστά σε διαρκή, αυξανόμενη πίεση κατά την περίοδο της πανδημίας (όπως π.χ. έγινε μέσα στα νοσοκομεία), αποχώρησε με burn out ή/και άλλες διαταραχές άγχους.

Αρκετός αριθμός παραιτήσεων είχαν ως κίνητρο της αυτοπραγμάτωση: μπροστά στον επικείμενο θάνατο της πανδημίας, τον εγκλεισμό και τις αλλαγές σε επίπεδο σχέσεων, πολλοί άνθρωποι άρχισαν να βλέπουν ότι «η ζωή είναι μικρή για να την ξοδέψεις σε πράγματα που δεν αγαπάς να κάνεις». Έτσι, έβαλαν πλώρη προς την εκπλήρωση παιδικών ονείρων, νεανικών φιλοδοξιών που είχαν μείνει στα σχέδια, αλλαγών επαγγελματικής ιδιότητας και των χόμπι-που-θα-μπορούσαν-να-μετατραπούν-σε εργασιακή-ευκαιρία.

Άλλοι άνθρωποι που άφησαν την εργασία τους, το έκαναν όχι από επιλογή αλλά επειδή απολύθηκαν. Και σε αυτή την περίπτωση, οι ανακατατάξεις στην αγορά έβαλαν πολλούς σε διαδικασία αναζήτησης και, όπως συμβαίνει συνήθως, η αναζήτηση δεν ήταν μόνο εσωτερική αλλά και εξωτερική: δεν αφορούσε δηλαδή μόνο στο τι αυτοί μπορούσαν να κάνουν από εδώ και στο εξής αλλά στο πώς μπορούσαν να το κάνουν δίκαια, χωρίς να πέσουν θύμα εκμετάλλευσης, με έμφαση στα πραγματικά τους προσόντα και, ακόμα περισσότερο, στις καλύτερες απολαβές και στα εργασιακά δικαιώματα που θα εξασφάλιζαν για τον εαυτό τους.

Η εξ αποστάσεως εργασία αποτέλεσε για πολλούς πρόκληση και για άλλους το ζητούμενο. Ένα μεγάλο ποσοστό άρχισε να αναζητά θέσεις εργασίας που δεν είχαν ως απαιτούμενη τη φυσική παρουσία σε κάποιο γραφείο. Άλλες επιθυμίες ήταν και εξακολουθούν να είναι, το ευέλικτο ωράριο, η αυτονομία στις κινήσεις και ο σεβασμός στην προσωπικότητα των εργαζομένων (ορατότητα μέσα στην ομάδα). Ένα άλλο καλό που δημιούργησε η εξ αποστάσεως εργασία ήταν το ότι γίναμε πολίτες ενός παγκόσμιου εργασιακού «χωριού» και έτσι πολλοί ήταν αυτοί που θέλησαν να διεκδικήσουν θέσεις σε άλλους τόπους, πόλεις, χώρες ή/και ηπείρους!

Το σίγουρο είναι ότι το ταλέντο και τα soft skills στην εργασία ποτέ δεν «έπεσαν» σε ζήτηση. Αντιθέτως, αυξήθηκε η ανάγκη για skilled επαγγελματίες, με φαντασία, ευελιξία και πολλαπλές ικανότητες. Πολύ περισσότερο όμως, αυτό που αυξήθηκε ήταν η ανάγκη για γήινες εργασιακές συνθήκες, ισότιμη και προσωποποιημένη αντιμετώπιση.

Η Μεγάλη Παραίτηση είχε ερευνητικά οφέλη (αλλά δεν ξέρουμε τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της στην οικονομία) καθώς έστρεψε το βλέμμα των μελετητών στα ποιοτικά και όχι μόνο τα ποσοτικά χαρακτηριστικά των εργαζομένων που επιχείρησαν την αλλαγή. Οι μελετητές δηλαδή άρχισαν να κοιτάζουν όχι το πόσοι έφευγαν αλλά το ποιοι και, πολύ περισσότερο, το ποιοι ήταν περισσότερο πιθανοί να αποχωρήσουν στο μέλλον. Τα πορίσματα αυτών των ερευνών, τους βοήθησαν να κατανοήσουν βαθύτερα και να επικοινωνήσουν τα δυνατά και αδύναμα σημεία των αλλαγών στους χώρους εργασίας, να βελτιώσουν την εμπειρία της παραμονής των εργαζομένων, να σχεδιάσουν προληπτικά μέτρα ενάντια στην κόπωση, να επαναπροσδιορίσουν το τι σημαίνει ποιότητα στην εργασία και να εναρμονίσουν την εργασία με το wellbeing, δίνοντας μεγαλύτερο έλεγχο και επιλογές στους εργαζομένους πάνω στη διαχείριση της επαγγελματικής τους ζωής.