Το πένθος κατά την διάρκεια των εορτών

Για τους συγγενείς τεθνεώτων, η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων - ειδικά στις περιπτώσεις που το πένθος είναι νωπό - είναι εξαιρετικά δύσκολη. Μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να επιβιώσουν από τη Χριστουγεννιάτικη περίοδο διατηρώντας την αυτοκυριαρχία τους; Μπορούν να προσεγγίσουν τις γιορτές δίνοντας έμφαση όχι στα υλικά αγαθά, αλλά σε αναμνήσεις, αξίες και νόημα που φτιάχνει ελπιδοφόρα μηνύματα για τις επόμενες γενιές των μελών της οικογένειας; Είναι εφικτό, οι αποφάσεις τους για τον καινούριο χρόνο να έχουν να κάνουν με τη διατήρηση της ακεραιότητας του μυαλού και την προστασία της ψυχής τους;

Παρακάτω είναι μερικές προτάσεις που θα βοηθήσουν τους ανθρώπους που πενθούν να πατήσουν στα πόδια τους, να ξεκαθαρίσουν τους στόχους τους, να επαναπροσδιορίσουν τις αξίες τους, να λουστράρουν τον παραμελημένο τους εαυτό (σε περίπτωση που το πένθος ως διαδικασία έχει διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα) και να βρουν την ελπίδα που χρειάζονται σε ένα πανανθρώπινο συμπέρασμα:

Το Χριστουγεννιάτικο πνεύμα δεν συνοψίζεται στις υλικές παροχές ή απολαβές που συνήθως αυξάνονται αυτή την περίοδο, αλλά στις ψυχικές δεσμεύσεις προς τον εαυτό μας και τα πρόσωπα που μας περιβάλλουν. Γιατί θα πρέπει κάποια αντικείμενα και όχι οι πράξεις μας, να συμβολίζουν την αναγνώριση μας προς αυτά τα πρόσωπα; Το αληθινό νόημα των εορτών πηγάζει από την εσωτερική ισορροπία, την ξεχασμένη επικοινωνία με ανθρώπους που μας αφορούν και την ανιδιοτελή εκδήλωση της αγάπης που κρύβουμε μέσα μας. Κανείς δεν μπορεί να φέρει πίσω το άτομο που έφυγε. Η διατήρηση, όμως, της ανάμνησης του, ας μας διδάξει την ουσιαστική επιβίωση, τον αλτρουισμό, το αληθινό ενδιαφέρον προς τον συνάνθρωπο.

Αφήστε το πένθος να σας κάνει ωριμότερους. Ας μη γίνει η απώλεια του αγαπημένου προσώπου μια απώλεια ταυτότητας για τα άτομα που μένουν πίσω.

Γυρίστε την πλάτη στην τελειομανία των Χριστουγέννων, όπως αυτή καλλιεργείται από τα μέσα επικοινωνίας και το εμπορικό κατεστημένο. Δώστε στους εαυτούς σας την άδεια να αισθάνονται ή να φαίνονται λιγότερο τέλειοι, λιγότερο διασκεδαστικοί, λιγότερο αρεστοί και, σίγουρα, λιγότερο υποχωρητικοί.

Αγκαλιάστε τα συναισθήματά σας, θετικά ή αρνητικά, αλλά παραμείνετε προσιτοί κι ανθρώπινοι. Μην κλείνετε την πόρτα σε όσους θέλουν να σας βοηθήσουν.

Στη ζωή, αν αναγνωρίσουμε πρώτα τις δικές μας ανάγκες και αν κάνουμε μια κίνηση να τις ικανοποιήσουμε, τότε θα μπορέσουμε να είμαστε πραγματικά δημιουργικοί και χρήσιμοι και για τους ανθρώπους γύρω μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι εξαντλούν τον εαυτό τους στην προσπάθεια να προσφέρουν, με τη δικαιολογία ότι κάποιοι άλλοι έχουν περισσότερες ανάγκες από αυτούς ή βασίζονται σε αυτούς για περάσουν όμορφα τις γιορτές. Η προσφορά που αξίζει είναι αυτή που γίνεται από καρδιάς και όχι με μισή καρδιά, ενώ κάνει χρήση του αποθεματικού της ψυχής μας και όχι του ελλείμματος αυτής. Οφείλουμε, λοιπόν, τόσο στον εαυτό μας, όσο και στους άλλους, να έχουμε γεμάτες μπαταρίες.

Δεν υπάρχει λόγος να προσποιείστε την ευτυχία ή να προσπαθείτε να δημιουργήσετε το ιδανικό περιβάλλον για τους ανθρώπους που έχετε δίπλα σας ή τα παιδιά, ενώ πενθείτε. Οι καλύτερες συνθήκες είναι αυτές που οδηγούν στην αυτογνωσία και την προσωπική ωρίμανση.

Μιλήστε για την απώλεια, οργανώστε ένα δείπνο προς τιμήν του ατόμου που έφυγε αναδεικνύοντας όλα αυτά που τον/την έκαναν ξεχωριστό.

---

Δεν είναι μόνο η δική μας υγεία που μπορεί να μας κάνει να αλλάξουμε τελείως τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τη ζωή και αξιολογούμε αυτά που μας συμβαίνουν. Πολύ συχνά, ένας φίλος που βρίσκεται σε κίνδυνο μας βάζει σε άλλη τροχιά σκέψης. Όταν η αρρώστια και ο θάνατος κάνουν αισθητή την παρουσία τους, δεν μένουμε ανεπηρέαστοι. Πενθούμε για τα αγαπημένα μας πρόσωπα, ανεξάρτητα από το εάν ανήκουν στην άμεση ή την ευρύτερη οικογένειά μας. Πολλοί άνθρωποι πληγώνονται πολύ περισσότερο από το χαμό ενός φίλου, παρά από την απώλεια κάποιου συγγενικού προσώπου μεγάλης ηλικίας. Αυτό συμβαίνει επειδή το γήρας είναι, κατά κάποιον τρόπο, συνδεδεμένο στη συνείδησή μας με τη φθορά και τον αφανισμό. Αντίθετα, όταν ένας συνομήλικος μας σβήνει, γεννιούνται αυτόματα ερωτηματικά για την πορεία της δικής μας υγείας, αντιλαμβανόμαστε την ματαιότητα ορισμένων πράξεων, καταλαβαίνουμε πως η ζωή είναι απρόβλεπτη, αναθεματίζουμε την έλλειψη χρόνου, αναλογιζόμαστε τις χαμένες ευκαιρίες.

Πώς όμως να μιλήσουμε για όλα αυτά με τον άνθρωπο για τον οποίο ο θάνατος δεν είναι ένα φιλοσοφικό θέμα προς συζήτηση, αλλά μια τραγική πραγματικότητα; Πώς να τον πλησιάσουμε; Οι περισσότεροι άνθρωποι που πενθούν ή βρίσκονται μπροστά σε επικείμενο θάνατο μπορεί να κλειστούν για κάποιο διάστημα στον εαυτό τους, όχι μόνο προκειμένου να ξεπεράσουν το σοκ αυτού του νέου και να προετοιμαστούν σωματικά και ψυχικά για την αντιμετώπιση της αρρώστιας, αλλά κι επειδή δεν θέλουν να τραβήξουν περιττή προσοχή ή περιέργεια.

Μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα ο ένας για τον άλλο, στις δύσκολες στιγμές. Οι φίλοι δεν προσφέρουν μόνο παρηγοριά, μπορεί να γίνουν συνοδοιπόροι σε ένα ταξίδι αυτογνωσίας, αρκεί να τους αφήσουμε. Παρακάτω είναι μερικοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε εμείς οι ίδιοι να βοηθήσουμε έναν φίλο που υποφέρει:

Το δυσκολότερο κομμάτι σε μια δυαδική σχέση που ξαφνικά γίνεται άνιση (επειδή ο ένας από τους δυο βρίσκεται σε δυσχέρεια και δεν έχει την ευκαιρία να υπερασπίσει τον εαυτό του ενάντια στην αρρώστια/πένθος), είναι τα λόγια. Τι να πούμε σε κάποιον που ξαφνικά μαθαίνει πως έχει λίγο χρόνο ζωής ακόμα ή που μόλις έχασε ένα σημαντικό συναισθηματικό δεσμό, τη στιγμή που εμείς ανέμελοι κάνουμε σχέδια για τις διακοπές της επόμενης καλοκαιρινής σεζόν; Τα λόγια σε μια τέτοια περίπτωση δεν βρίσκονται εύκολα ή ακούγονται φτωχά και λειψά. Αναρωτιόμαστε μήπως δεν θα έπρεπε να μιλήσουμε καθόλου. Μερικοί αποστασιοποιούνται για να μη βρεθούν ή να μη φέρουν κάποιον σε δύσκολη θέση. Άλλοι φοβούνται την ίδια την ασθένεια. Φοβούνται μην «κολλήσουν» ή νοιώσουν στενάχωρα. Όμως, εκτός από το γεγονός ότι αυτοί οι φόβοι δεν είναι βάσιμοι, δεν χωρούν και σε μια πραγματική φιλία.

Ο καλύτερος τρόπος να προσεγγίσουμε τον φίλο μας που υποφέρει είναι με απλότητα. Ας αφήσουμε τα πράγματα να κυλήσουν φυσικά, ας τον αφήσουμε να μας καθοδηγήσει αυτός. Άλλες φορές μπορεί να είναι ανοιχτός, άλλες φορές μπορεί να φέρεται σαν να μη συμβαίνει τίποτα, κάποιες φορές μπορεί να πέφτει σε μελαγχολία και μπορεί να μη θέλει να μιλήσει σε κανέναν. Τις περισσότερες φορές, θα διαπιστώσουμε, πως θα επιθυμεί να φέρεται και να του φέρονται «κανονικά», όπως παλιά, πριν πέσουν από πάνω του η φοβέρα της αρρώστιας και η σκιά του θανάτου. Ας κρατήσουμε τη συζήτηση «ελαφριά», εκτός αν ο ίδιος επιθυμεί να μιλήσει για την εμπειρία που βιώνει.

Και οι δύο πλευρές θα περάσουν μέσα από μια πλειάδα συναισθημάτων και φόβων που δεν είναι εύκολο να αναλυθούν. Οι φόβοι δεν είναι μόνο υπαρξιακοί, τις περισσότερες φορές αφορούν στη διαδικασία της αγωγής που θα ακολουθηθεί για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων της αρρώστιας και οι φόβοι αυτοί έχουν τη μορφή απορίας, π.χ. ερωτήσεις για πιθανές εγχειρήσεις, για τη διαδικασία θεραπειών, για τη λήψη φαρμάκων και τις πιθανές παρενέργειες, για ενδεχόμενο πόνο και αντιμετώπιση αυτού κ.λ.π Επιπλέον, ένας άνθρωπος που νοσεί χρειάζεται ψυχολογική υποστήριξη και από κάποιο εξειδικευμένο επαγγελματία της υγείας. Ανάμεσα σε όλα αυτά τα θέματα που προκύπτουν, ποια είναι η δικιά μας θέση; Κανείς δεν μας ζητάει φυσικά να φερθούμε ως ειδήμονες μιας τέτοιας δύσκολης περίπτωσης. Μπορούμε όμως να γίνουμε ακροατές (όχι σχολιαστές) των φόβων και της ανασφάλειας του αγαπημένου προσώπου. Μπορούμε να ενθαρρύνουμε το πρόσωπο αυτό να μιλήσει, εφόσον το επιθυμεί, να βγάλει από μέσα του αυτά που το απασχολούν, χωρίς να φοβάται για τις επιπτώσεις των λόγων του.

Το σημαντικότερο πράγμα, όμως, που μπορούμε να κάνουμε για έναν φίλο που υποφέρει, είναι να προσφερθούμε να τον βοηθήσουμε σε πρακτικά θέματα της καθημερινότητας. Ας μη ξεχνάμε πως η ζωή του φίλου μας έχει ξεφύγει από την καθιερωμένη ρουτίνα και οι προηγούμενες ενασχολήσεις ή υποχρεώσεις που είχε, έχουν τώρα αντικατασταθεί από ατέλειωτη αναμονή σε αίθουσες νοσοκομείου, από απανωτές εξετάσεις και νοσηλείες, που κάνουν χρήση πολύτιμου χρόνου που θα μπορούσε αλλιώς να έχει στη διάθεσή του, προκειμένου να καταφέρει να διατηρήσει μια ποιοτική σχέση με την οικογένεια και το περιβάλλον του. Ακόμη και η επικοινωνία με τους φίλους γίνεται πολλές φορές δύσκολη ή ακατόρθωτη. Επιπλέον, οι μετακινήσεις για τον φίλο μας δυσκολεύουν, αφού ο οργανισμός του σταδιακά αποδυναμώνεται και χρειάζεται να μένει περισσότερες ώρες κλινήρης. Τις λιγοστές, λοιπόν, ώρες που μπορούμε να τον δούμε, έχουμε την ευκαιρία να βοηθήσουμε και αυτόν και την οικογένειά του, με μερικούς από τους παρακάτω τρόπους:

Με τις μεταφορές των παιδιών ή μελών της οικογένειάς του από / προς το σχολείο ή το νοσοκομείο.

Απασχολώντας τα παιδιά (εφόσον υπάρχουν και είναι ανήλικα) / κάνοντας baby-sitting ή μαγειρεύοντας γι’ αυτά.

Πηγαίνοντας σε υπηρεσίες για θέματα λογαριασμών ή κίνησης, αντί γι’ αυτούς / τακτοποιώντας εκκρεμότητες.

Αντικαθιστώντας τους στενούς συγγενείς για λίγες ώρες / κάποιες μέρες στο νοσοκομείο, δίνοντας τους την ευκαιρία να ξεκουράζονται από την φροντίδα του ασθενούς.

Επικοινωνώντας με ειδικούς για περιουσιακά θέματα (π.χ. νομικούς συμβούλους) / παρέχοντας πληροφορίες για νομικά ή οικονομικά θέματα.

Βγάζοντας τον ασθενή για βόλτα όταν αυτό είναι εφικτό, επιτρέποντάς του να

ξεσκάσει από τα καθιερωμένα ή να ξεφύγει από τα ίδια και τα ίδια.

Υποστηρίζοντας συναισθηματικά την οικογένεια του ασθενούς.

Οποιαδήποτε άλλη μορφή βοήθειας είναι πολύτιμη και απαραίτητη.

Η προσφορά βοήθειας πρέπει να γίνεται με διακριτικότητα, ειλικρίνεια και, προπαντός, συνέπεια. Και ας μη ξεχνάμε πως, η πιο σημαντική βοήθεια, είναι η ζεστή παρουσία μας στο πλευρό του φίλου που πενθεί / δίνει τη μάχη με τη ζωή και τον θάνατο...

·