Οκτώβριος, μήνας αφιερωμένος στην Ψυχική Υγεία: σκέψεις ημερολογιακές πάνω στις τάσεις της εποχής

Ο Οκτώβριος είναι μήνας αφιερωμένος στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση γύρω από την Ψυχική Υγεία, με αποκορύφωμα την 10η Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα για την Ψυχική Υγεία που φέτος, για το 2023, έχει τη θεματική ομπρέλα "Η Ψυχική Υγεία ως Παγκόσμιο Ανθρώπινο Δικαίωμα".

Έχουμε κάνει πρόοδο σε ζητήματα γύρω από την ψυχική υγεία; Καμιά φορά αμφισβητώ την κρίση μου σχετικά με τη συγκεκριμένη ερώτηση γιατί θα απαντούσα με ένα αυστηρό «όχι» παρόλο που αναγνωρίζω ότι ενθαρρύνονται πολύ περισσότερες συζητήσεις για το θέμα σε σχέση με το παρελθόν. Ταυτόχρονα όμως, βουλιάζουμε σε στερεότυπα και εύκολες απαντήσεις ενώ πολλά, βασανιστικά αιτήματα δεν έχουν δρομολογηθεί. Εγώ θέλω να μιλάω γι’ αυτά που μένει να γίνουν επειδή στην ψυχική υγεία δεν μπορείς να είσαι ευχαριστημένη με ψίχουλα και επειδή χρειάζονται γιγάντια βήματα για να καλύψουμε τα κενά. Σταχυολογώ μερικούς προβληματισμούς σε τυχαία σειρά:

Ψυχική Υγεία vs. Ευ Ζην

Είναι λυπηρό να συγχέεται η ψυχική υγεία με το ευ ζην ή να μπαίνουν αυτές οι δύο έννοιες στην ίδια πρόταση. Στ’ αλήθεια τα σοβαρά ζητήματα των ψυχικών νόσων, της ψύχωσης σε εφηβικές ηλικίες, της κατάθλιψης, των αυξανόμενων σε αριθμό αυτοκτονιών κλπ, μπορούν να απαντηθούν με ασκήσεις ευεξίας; Σε ένα άνθρωπο που υποφέρει σοβαρά από κρίσεις πανικού έχεις να αντιπροτείνεις θετική σκέψη; Δεν καταλαβαίνω γιατί φοβόμαστε τόσο πολύ μια βαθειά και ουσιαστική συζήτηση γύρω από την ψυχική υγεία και θα πρέπει να την «ελαφρύνουμε» με εύπεπτο υλικό. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι ολόκληρη η κουλτούρα γύρω από την ευζωία και το wellness δεν μπορούν να λειτουργήσουν επικουρικά, υποστηρίζοντας και συμπληρώνοντας τα προγράμματα ψυχοθεραπείας και αγωγής υγείας που οφείλουν να ακολουθούν πρωτίστως οι λήπτες αλλά και οι οικογένειες που βασανίζονται από την φροντιστική ευθύνη γι' αυτούς.

Ψυχοθεραπεία vs. Παρακίνηση

Ομοίως, οι ψυχοθεραπευτικές διεργασίες μπερδεύονται με την παρακίνηση. Ο κόσμος είναι γεμάτος παρακινητές που σου λένε πώς θα συναντήσεις την ευτυχία με πέντε υπεραπλουστεύσεις τόνωσης των ψευδαισθήσεων σου. Η παρακίνηση ακούγεται υπερβατική αλλά έχει κοντά ποδάρια. Καμιά φορά λέω στους θεραπευόμενους μου ότι «αν η ψυχοθεραπεία, στην αρχή τουλάχιστον, δεν σε βάζει σε σοβαρούς προβληματισμούς, αν δεν πενθείς τον εαυτό που πρέπει να αφήσεις πίσω για να συναντήσεις την αλλαγή, τότε αυτή δεν γίνεται σωστά». Τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν είναι παιδική χαρά, πώς ζητάς η έξοδος από αυτά να είναι παιχνίδι;

Ψυχοθεραπεία ως Θεωρία vs. Πράξη

Στην ψυχολογία δημιουργούνται παρεξηγήσεις όταν κάποιος γυρεύει να ορίσει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται by the book. Δεκάδες άνθρωποι υποφέρουν από κατάθλιψη αλλά η μοντέρνα εκδοχή της κατάθλιψης είναι η high functioning depression, δηλαδή αυτή κατά την οποία συνεχίζεις να λειτουργείς, ακόμα και να θριαμβεύεις επαγγελματικά αλλά μουδιασμένος εσωτερικά, στον αυτόματο πιλότο. Γι αυτό και οι γύρω τους μπερδεύονται, περιμένουν μια εικόνα ακινητοποίησης, κλαψουρίσματος ή απομόνωσης. Η εξωτερική εικόνα δεν υποστηρίζει την εσωτερική ερημιά, να είστε όμως σίγουροι ότι υπάρχει. Ακόμα πιο λυπηρό είναι όταν η ισορροπία ταυτίζεται με τα προσόντα «τα έχεις όλα, γιατί να έχεις κατάθλιψη; Τι σου λείπει;» Δεν τα έχουμε όλα, μπορώ αμέσως αμέσως να σας πω πέντε πράγματα που λείπουν σε πολλούς που διαθέτουν το τρίπτυχο εμφάνιση-λεφτά-δουλειά: η συντροφικότητα, η ικανότητα επικοινωνίας των αναγκών τους (άλλα λέω, άλλα καταλαβαίνει το περιβάλλον), το σεξ που βγάζει νόημα, το να τους αγαπούν χωρίς ο άλλος να χρειάζεται να τραβάει κουπί, η ηρεμία του να μη χρειάζεται συνέχεια να αποδεικνύεις πράγματα για τον εαυτό σου. Μπορώ να συνεχίσω.

Οι άνθρωποι είναι διατεθειμένοι να πειραματιστούν μόνοι τους (γυμναστήριο, διατροφή, έξοδοι) αλλά τρέμουν στην ιδέα ότι πρέπει να δοκιμαστούν συναισθηματικά, μέσα από ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης των συναισθηματικών τους σχέσεων. Γίνονται ινσταγκραμικά υγιείς και νομίζουν ότι έφτασαν εκεί, στην πολυπόθητη κορυφή. Αν μιλήσεις με όλους ανεξαιρέτως, η βάση των προβλημάτων τους έχει να κάνει με τις ανθρώπινες σχέσεις.

Οι ψυχικές νόσοι έχουν μοναξιά.

Η Ψυχοθεραπεία αφορά σε Ενήλικες μόνο

Τα παιδιά μπορεί να νοσήσουν σοβαρά. Οι ψυχικές νόσοι δεν περιορίζονται στην ενήλικη ζωή, αντιθέτως μπορεί να ξεκινήσουν από τα 14 έτη ζωής. Βρες εδώ όλες τις πληροφορίες που χρειάζεσαι για την Πρώιμη Παρέμβαση στις Ψυχώσεις.

Ψυχική Υγεία στο σύνολο της vs. σε επιμέρους θέματα

Υπάρχουν ένα σωρό κοινοτοπίες που φυλακίζουν τους ανθρώπους σε στερεότυπα και παρεξηγήσεις. Μία από αυτές είναι η φράση «έχεις χαμηλή αυτοπεποίθηση»: η αυτοπεποίθηση δεν είναι κάτι συμπαγές. Η αυτοπεποίθηση είναι πολυεδρική, χτίζεται μια ζωή και κλονίζεται σε διαφορετικές μεταβατικές περιόδους γιατί έχει να κάνει τόσο με τον εαυτό μας όσο και με τις σχέσεις μας. Χρειάζεται να δουλεύεις όλες τις όψεις της ταυτόχρονα, να λειτουργείς ως παρατηρήτρια του εαυτού σου, να βάζεις ερωτηματικά. Η δουλειά δεν τελειώνει ποτέ.

Μια άλλη φράση είναι το καινούριο καλάθι: «γίνε η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου». Είσαι ήδη η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου, προσπαθείς να κάνεις κάποια πράγματα με τις γνώσεις και τα σχήματα που κουβαλάς – δεν πάει πιο μακριά. Η σωστή φράση είναι «θέλω να γίνω αυτό» (το ορίζεις συγκεκριμένα, όχι με τίτλο αλλά με διαδρομή).

"Δεν θέλω να πάω σε Ψυχολόγο"

Δεν έχει βρεθεί ακόμα λύση για το «δεν θέλει να πάει σε ψυχολόγο/ψυχίατρο» παρόλο που είναι πασιφανές ότι όλοι - από καιρό σε καιρό - χρειαζόμαστε υποστήριξη. Η ψυχοθεραπεία δεν αφορά μόνο σε παρέμβαση, είναι μέτρο πρόληψης, ισορροπίας, ανθεκτικότητας και καλής προσαρμογής στις αντιξοότητες του περιβάλλοντός μας.

Η Ψυχοθεραπεία κοστίζει;

Η ψυχοθεραπεία δεν κοστίζει - τα ποσά που ξοδεύεις και η απόσταση που διανύεις για να την αποφύγεις μάταια, είναι μια συνεχής αφαίμαξη πόρων σε σχέση με ένα οργανωμένο πρόγραμμα ψυχοθεραπείας. Σε βάθος χρόνου, πληρώνεις αδρά για την ισορροπία που δεν μπορείς να βρεις καθώς η πολυπλοκότητα της ζωής κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα, ακόμη πιο σύνθετα στη διαχείριση τους. Συχνά, είναι η επόμενη γενιά που πληρώνει τη νύφη.