Μαθαίνοντας τον εαυτό μας από την αρχή

Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν βαθειά μέσα στην ψυχή τους ότι γνωρίζουν καλά τον εαυτό τους. Πώς θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά άλλωστε όταν ζούμε με τον εαυτό μας εικοσιτέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο και δεν μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτόν ποτέ, πουθενά και από κανένα λάθος που σημειώνουμε στην ζωή. Το μεγάλο θέμα της γνώσης του εαυτού μελετήθηκε εκτενώς από τους φιλοσόφους, τους ιστορικούς και τους ψυχολόγους προηγούμενων αιώνων, ωστόσο μας απασχολεί μέχρι σήμερα επειδή πρόκειται για μια κατάκτηση που δεν έχουμε τελειοποιήσει στον βαθμό που θα επιθυμούσαμε. Τα τυφλά σημεία του εαυτού μας, οι συμπεριφορές που μας οδηγούν σε πράξεις που αργότερα μετανιώνουμε, οι σκέψεις και οι αντιδράσεις μας μοιάζουν σαν να προέρχονται από μια σκοτεινή σπηλιά που δεν έχουμε εξερευνήσει ακόμα. Παρόλα αυτά, η αυτογνωσία βρίσκεται στην κορυφή των στόχων κάθε ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.

Η αυτογνωσία είναι αυτό ακριβώς που λέει η λέξη: η γνώση τους εαυτού και των ιδιαιτεροτήτων που κάνουν κάθε άνθρωπο ξεχωριστό. Είναι μια εσωτερική «τελετουργία» είναι που μας επιτρέπει να διδαχθούμε και να ωριμάσουμε. Αυτή μπορεί να μας απαλλάξει από τον εσωτερικό κριτή που μας οδηγεί στο να υποβιβάζουμε τον εαυτό μας. Αυτή μπορεί να μας εκπαιδεύσει στο να αντικαταστήσουμε λανθασμένες τεχνικές συμπεριφοράς με υγιή πρότυπα και μεθόδους εύρυθμης λειτουργίας, στο να υπάρχουμε εδώ-και-τώρα, να απολαμβάνουμε τις στιγμές και να ζούμε δημιουργικά, ολόπλευρα, νηφάλια και ολοκληρωτικά. Η γνώση του εαυτού, μας κάνει συναισθηματικά ευφυείς ενώ ενθαρρύνει την ικανότητα της συμπόνιας και της ενσυναίσθησης, λειτουργίες που σχετίζονται με το περιβάλλον γύρω μας και με τους άλλους.

Γιατί όμως η γνώση του εαυτού δεν είναι αυτονόητη; Πολλοί άνθρωποι θα ισχυριστούν ότι δεν χρειάζονται καμία επιπλέον προσπάθεια στο να μάθουν τον εαυτό τους και ότι αυτή η γνώση υπήρχε πάντα εκεί. Δυστυχώς δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Οι προσωπικές μας εμπειρίες και βιώματα οδηγούν συχνότερα στο λεγόμενο confirmation bias, την προκατάληψη επιβεβαίωσης που μας κάνει να προτιμάμε, να συνδιαλεγόμαστε και να επιλέγουμε πληροφορίες και στοιχεία που βρίσκονται πιο κοντά στις αντιλήψεις με τις οποίες έχουμε γαλουχηθεί. Έτσι, ολόκληρη η πραγματικότητα μπορεί να γίνει μια όμορφη στρέβλωση, ένα παραμύθι που μας οδηγεί σε αντίστοιχα λανθασμένες αποφάσεις. Είμαστε ικανοί να υφάνουμε τη ζωή μας με ακριβώς αυτό τον τρόπο, σε λάθος δρόμο, για όλους τους τομείς, σε όλες τις ηλικίες.

Θέλουν να κάνουν αυτό το ταξίδι όλοι; Όχι. Αρκετοί βολεύονται σε αυτόματους πιλότους κα σε χαμηλές πτήσεις που είναι ευχάριστες μεν και ασφαλείς αλλά που δεν οδηγούν σε κάτι ιδιαίτερο: οι πτήσεις αυτές είναι κυκλικές, σαν να κάνεις διαρκώς τουρ στα ίδια, γνωστά μέρη. Από ένα σημείο και μετά αρχίζεις να τρώγεσαι με τα ρούχα σου, αρχίζεις να βαριέσαι και να νομίζεις ότι γι’ αυτό φταίνε οι άλλοι, όσοι τυγχάνει να βρίσκονται εκείνη τη στιγμή δίπλα σου. Οι σκέψεις και οι αισθήσεις σου μουδιάζουν, φτωχαίνουν σε ποιότητα. Η ίδια η εποχή στην οποία ζεις μοιάζει σαν να σε έχει ξεπεράσει.

Είναι εύκολο να ονειρεύεσαι να γίνεις δυνατότερος και καλύτερος αλλά πρέπει να σπάσεις αυτό το όνειρο σε μικρά, εφικτά βήματα πάνω στα οποία θα πατήσεις με σιγουριά. Η προπόνηση για την εκμάθηση του εαυτού είναι καθημερινή και κοπιώδης. Ξεκινώντας το ταξίδι όμως, τα αποτελέσματα γίνονται αμέσως ορατά. Αρχίζεις να εμβαθύνεις σε λεπτομέρειες, μαθαίνεις να εξετάζεις τα σημεία της ζωής σου από όλες τις πλευρές. Μαθαίνεις να κάνεις ανακουφιστικές παύσεις πριν πάρεις μια σημαντική απόφαση για σένα, να μην βιάζεσαι. Μαθαίνεις να ακούς το σώμα και τις πραγματικές σου επιθυμίες. Εκπαιδεύεσαι στο να αναγνωρίζεις την ψυχική κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι κάθε φορά, να τη σέβεσαι και να την εμπιστεύεσαι. Κερδίζεις θάρρος ενάντια στις δυσκολίες, σταματάς να φοβάσαι τα αρνητικά συναισθήματα. Και επιτέλους, αποκτάς τον πραγματικό έλεγχο της ζωής σου, όχι το γάντζωμα στα οικεία και τα ασφαλή αλλά στα ωραία, τα μεγάλα και σε όλα αυτά που επιτέλους επιλέγεις να κρατήσεις.

Η διαδρομή που μας οδηγεί στην ουσιαστική γνώση του εαυτού, δεν είναι εύκολη. Είναι δαιδαλώδης και ανηφορική, έχει συγκίνηση και ανακαλύψεις. Δεν είναι ένας δρόμος για να τον περπατήσεις με βιασύνη. Συχνά, μοιάζει με αναγκαστική ταλαιπωρία. Η θέα όμως από την κορυφή είναι μεγαλειώδης και μαγευτική. Είναι το πιο όμορφο ταξίδι για να βάλει κανείς στόχο στη ζωή του.