Θλίψη των Χριστουγέννων reloaded: γιατί αυξάνονται οι αναφορές σε αυτή και τι μπορούμε να κάνουμε για τη δική μας συναισθηματική διάθεση
Η θλίψη των γιορτών (που διαρκούν όλη την περίοδο των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των ονομαστικών εορτών που έπονται, τον Ιανουάριο) είναι ένα συχνό φαινόμενο που συζητείται συχνά σε άρθρα και μέσα ενημέρωσης, επειδή για πολλούς ανθρώπους οι γιορτές, αντί να είναι μια περίοδος χαράς, προκαλούν άγχος, μελαγχολία ή συναισθηματική φόρτιση (διάβασε επίσης εδώ για τα ψυχοσωματικά των Χριστουγέννων). Οι λόγοι που συμβάλλουν σε αυτό είναι:
Προσδοκίες και πίεση: Οι γιορτές συνοδεύονται από προσδοκίες για τέλεια οικογενειακά τραπέζια, δώρα και στιγμές χαράς. Όταν οι πραγματικότητες της ζωής δεν συμβαδίζουν με αυτές τις προσδοκίες, οι άνθρωποι μπορεί να αισθανθούν απογοήτευση.
Αίσθημα μοναξιάς: Για όσους δεν έχουν οικογένεια, φίλους ή κοινωνική υποστήριξη, οι γιορτές μπορεί να εντείνουν την αίσθηση μοναξιάς και απομόνωσης. Οι εικόνες της οικογενειακής ενότητας στις διαφημίσεις και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να επιδεινώσουν αυτά τα συναισθήματα.
Απώλειες και αναμνήσεις: Οι γιορτές μπορεί να φέρουν στην επιφάνεια την απώλεια αγαπημένων προσώπων ή παλιών σχέσεων. Οι αναμνήσεις από καλύτερες στιγμές μπορούν να εντείνουν τη θλίψη.
Οικονομικό άγχος: Τα έξοδα για δώρα, διακοσμήσεις και γιορτές μπορούν να δημιουργήσουν οικονομική πίεση, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας.
Κοινωνικές υποχρεώσεις: Οι πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις, είτε πρόκειται για οικογενειακές συγκεντρώσεις είτε για επαγγελματικά πάρτι, μπορεί να προκαλέσουν κόπωση ή ακόμα και κοινωνικό άγχος.
Μειωμένο φως και χειμερινή κατάθλιψη: Σε πολλές περιοχές, οι γιορτές συμπίπτουν με τον χειμώνα, όταν οι μέρες είναι πιο μικρές και η έλλειψη φυσικού φωτός μπορεί να οδηγήσει σε εποχική συναισθηματική διαταραχή (Seasonal Affective Disorder - SAD).
Υπερβολές στον τρόπο ζωής: Η κατανάλωση αλκοόλ, το υπερβολικό φαγητό ή η έλλειψη ύπνου που συχνά συνοδεύουν τις γιορτές μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη διάθεση και την ενέργεια.
Πώς διαχωρίζεται η εποχική θλίψη από την κλινική κατάθλιψη;
Η εποχική θλίψη (Seasonal Affective Disorder - SAD) και η κλινική κατάθλιψη (Major Depressive Disorder - MDD) είναι δύο διαφορετικές μορφές κατάθλιψης, αν και μπορεί να έχουν παρόμοια συμπτώματα. Ο διαχωρισμός τους βασίζεται κυρίως στην αιτία, τη διάρκεια και τη συχνότητα των συμπτωμάτων.
Εποχική θλίψη (SAD):
Συνδέεται με την εποχικότητα, κυρίως με τις αλλαγές στο φως της ημέρας και τις κλιματολογικές συνθήκες. Συνήθως εμφανίζεται τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες, όταν οι ημέρες είναι πιο μικρές και σκοτεινές. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σε συγκεκριμένες εποχές του χρόνου (κυρίως φθινόπωρο/χειμώνα) και συνήθως υποχωρούν όταν οι μέρες αρχίσουν να μεγαλώνουν (άνοιξη/καλοκαίρι). Σπανιότερα, μπορεί να εμφανιστεί και το καλοκαίρι.
Κλινική κατάθλιψη (MDD):
Μπορεί να προκληθεί από ποικίλους παράγοντες, όπως η γενετική προδιάθεση, βιολογικές ανισορροπίες, τραυματικά γεγονότα ή χρόνιο στρες. Δεν συνδέεται απαραίτητα με την εποχή. Είναι μια μακροχρόνια κατάσταση που μπορεί να διαρκέσει μήνες ή και χρόνια, ανεξάρτητα από την εποχή.
Και οι δύο μορφές κατάθλιψης όμως, μοιράζονται ορισμένα κοινά συμπτώματα, όπως:
Έντονη θλίψη
Έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες
Κόπωση και χαμηλή ενέργεια (αυξημένη ανάγκη για ύπνο - υπερυπνία).
Δυσκολία στη συγκέντρωση
Διαταραχές ύπνου ή όρεξης (αυξημένη όρεξη, ιδιαίτερα για υδατάνθρακες π.χ. γλυκά, ζυμαρικά).
Πόσο καιρό διαρκεί η θλίψη των γιορτών και ποιους τομείς της ζωής μας επηρεάζει;
Η θλίψη των γιορτών συνήθως διαρκεί για το χρονικό διάστημα γύρω από τις γιορτές, δηλαδή από τις εβδομάδες πριν μέχρι λίγο μετά την Πρωτοχρονιά. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να ξεκινήσει νωρίτερα (π.χ., κατά την προετοιμασία για τις γιορτές) και να διαρκέσει περισσότερο, ιδιαίτερα αν συνδέεται με βαθύτερα συναισθηματικά ζητήματα, όπως θλίψη για απώλειες, μοναξιά ή άγχος.
Η διάρκεια της θλίψης εξαρτάται από:
Την κατάσταση που επικρατεί στο περιβάλλον του ανθρώπου που βιώνει τη θλίψη, πχ αν ένας άνθρωπος αντιμετωπίζει πρόσφατη απώλεια μπορεί να βιώσει παρατεταμένη θλίψη (διάβασε εδώ για το πένθος κατά τη διάρκεια των εορτών)
Την υποστήριξη από το περιβάλλον - όσοι έχουν ισχυρό δίκτυο υποστήριξης συχνά ξεπερνούν τα συναισθήματα αυτά γρηγορότερα.
Τη διαχείριση του άγχους - όσοι βρίσκουν τρόπους να μειώσουν την πίεση των γιορτών (π.χ., μέσω αυτοφροντίδας ή αλλαγής προτεραιοτήτων) μπορεί να βιώσουν μικρότερης διάρκειας θλίψη.
Πώς αντιμετωπίζουμε τη θλίψη των γιορτών;
Αναγνώρισε τα συναισθήματά σου: Είναι φυσιολογικό να μην αισθάνεσαι "χαρούμενος" τις γιορτές. Δώσε χρόνο στον εαυτό σου να εκφράσει αυτά που νιώθει.
Διαχειρίσου τις προσδοκίες: Μην πιέζεσαι για τέλειες γιορτές. Εστίασε στο να κάνεις ό,τι είναι εφικτό και σου δίνει ευχαρίστηση.
Διατήρησε μια ρουτίνα: Η ρουτίνα σε ύπνο, φαγητό και δραστηριότητες μπορεί να βοηθήσει να διατηρήσεις μια αίσθηση ισορροπίας.
Ζήτα υποστήριξη: Μίλα με φίλους, οικογένεια ή έναν ειδικό ψυχικής υγείας, αν χρειάζεσαι βοήθεια.
Αφιέρωσε χρόνο στην αυτοφροντίδα: Βρες δραστηριότητες που σου φέρνουν γαλήνη ή χαρά, όπως διάβασμα, περπάτημα ή δημιουργικές ασχολίες.
Η θλίψη των γιορτών μπορεί να είναι προσωρινή, αλλά αν παρατείνεται ή επηρεάζει έντονα την καθημερινότητά σου, καλό είναι να αναζητήσεις επαγγελματική βοήθεια.
Ποιες ηλικίες επηρεάζει περισσότερο η θλίψη των γιορτών;
Πολλοί βρίσκονται σε μεταβατικές περιόδους ζωής, όπως σπουδές, πρώτες δουλειές ή αλλαγή κατοικίας. Αυτές οι αλλαγές μπορεί να τους απομακρύνουν από την οικογένεια ή τους φίλους. Επιπλέον, οι προσδοκίες για κοινωνικές δραστηριότητες και η σύγκριση με τη "τέλεια" εικόνα των γιορτών που προβάλλεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να αυξήσουν τη θλίψη.
Ωστόσο μεγαλύτερες ηλικίες με πολλαπλές υποχρεώσεις και προβλήματα της καθημερινότητας μπορεί να βιώσουν μεγαλύτερο άγχος και πίεση των γιορτών. Εάν έχουν οικογένεια, μπορεί να αισθάνονται υπερβολική ευθύνη να δημιουργήσουν "ιδανικές γιορτές" για τα παιδιά ή τους αγαπημένους τους. Εάν δεν έχουν οικογένεια ή σχέση, μπορεί να βιώσουν μοναξιά ή κοινωνική πίεση για "να έχουν τα πάντα".
Η απώλεια γονέων ή άλλων σημαντικών προσώπων γίνεται πιο συχνή σε αυτή την ηλικία και οι γιορτές συχνά αναδεικνύουν το κενό αυτών των απωλειών.
Τέλος, τα πράγματα είναι ιδιαίτερα δύσκολα για τους ηλικιωμένους καθώς οι γιορτές μπορεί να τους υπενθυμίζουν παλαιότερες εποχές, όταν οι οικογενειακές συγκεντρώσεις ήταν πιο γεμάτες, ή να φέρνουν στην επιφάνεια απώλειες αγαπημένων προσώπων (π.χ., συντρόφων, φίλων ή παιδιών). Η απομόνωση είναι συχνή στους ηλικιωμένους, ιδιαίτερα αν ζουν μόνοι ή έχουν περιορισμένη κινητικότητα. Πολλοί μπορεί να αισθάνονται ότι δεν έχουν ενεργό ρόλο στις γιορτές, κάτι που εντείνει τη θλίψη.
Τι μπορούμε να κάνουμε για κάποιον που υποφέρει;
Να τον/την ακούσεις με κατανόηση
Δώσε προσοχή στα συναισθήματά του χωρίς να τον κρίνεις ή να προσπαθείς αμέσως να "λύσεις" το πρόβλημα.
Ενθάρρυνε τον να εκφραστεί, λέγοντας κάτι όπως:
"Θέλεις να μιλήσεις για το πώς νιώθεις;"
"Σε βλέπω λίγο προβληματισμένο/η. Αν θες, είμαι εδώ για σένα."
Να προσφέρεις συντροφιά
Η μοναξιά είναι συχνά σημαντικός παράγοντας στη θλίψη των γιορτών. Πρόσφερέ του παρέα, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να κάνετε κάτι απλό μαζί, όπως μια βόλτα, να πιείτε έναν καφέ ή να δείτε μια ταινία στο σπίτι.
Αν δεν μπορείς να είσαι μαζί του λόγω απόστασης, κράτα επαφή μέσω τηλεφώνου ή βιντεοκλήσης.
Διευκόλυνε τις κοινωνικές επαφές
Προσκάλεσε τον να πάτε μαζί σε μια μικρή, χαλαρή κοινωνική εκδήλωση (π.χ., να συναντήσετε κοινούς φίλους ή να παρακολουθήσετε μια τοπική δραστηριότητα ή να πάτε σινεμά).
Αν δείχνει να προτιμά την απομόνωση, σεβάσου αυτό που νιώθει, αλλά μπορείς να του προτείνεις εναλλακτικές με τη φράση:
"Αν θέλεις, μπορούμε να συναντηθούμε κάπου πιο ήρεμα."
Κράτησε ρεαλιστικές προσδοκίες και να θυμάσαι πάντα ότι πρόκειται γι' αυτόν/ην και όχι για σένα (δηλαδή κάνεις κάτι για κάποιον άλλο)
"Είναι εντάξει να νιώθεις όπως νιώθεις. Οι γιορτές δεν είναι πάντα εύκολες για όλους."
Πρόσφερε πρακτική βοήθεια
Αν αισθάνεται αγχωμένος για τα καθήκοντα των γιορτών (π.χ., ψώνια, προετοιμασίες), βοήθησε τον να οργανωθεί ή να ολοκληρώσει ορισμένες εργασίες. Πρόσφερε του να τον βοηθήσεις με κάτι συγκεκριμένο, π.χ.:
"Θέλεις να πάμε μαζί να ψωνίσουμε;"
"Μπορώ να σου φέρω κάτι από τη λαϊκή/το σούπερ μάρκετ;"
Ενθάρρυνε τον να φροντίσει τον εαυτό του - Θύμισε του ότι δεν είναι μόνος
Ανάλογα με τη σχέση σας, μπορείς να πεις:
"Είμαι εδώ για σένα όποτε με χρειαστείς."
Υπάρχει θλίψη μετά τα Χριστούγεννα;
Ναι, υπάρχει θλίψη μετά τα Χριστούγεννα, και είναι αρκετά συνηθισμένη. Αυτό το συναίσθημα συχνά αναφέρεται ως "post-holiday blues" ή «μεταγιορτινή μελαγχολία» και μπορεί να επηρεάσει ανθρώπους όλων των ηλικιών. Συνήθως εμφανίζεται στις πρώτες ημέρες ή εβδομάδες μετά την περίοδο των γιορτών.
Γιατί συμβαίνει;
Πτώση της αδρεναλίνης:
Οι γιορτές είναι μια περίοδος έντονης δραστηριότητας, προετοιμασιών και κοινωνικών εκδηλώσεων. Μετά το τέλος τους, πολλοί βιώνουν ένα «κενό» ή μια πτώση στη διάθεση καθώς επιστρέφουν στην καθημερινότητα.
Αίσθηση μοναξιάς ή απώλειας:
Οι γιορτές συχνά επικεντρώνονται στην οικογένεια και τους φίλους. Μετά το πέρασμά τους, άνθρωποι που ζουν μόνοι ή που έχουν περιορισμένες κοινωνικές επαφές μπορεί να νιώσουν έντονη μοναξιά.
Οικονομικό άγχος:
Οι υπερβολικές δαπάνες κατά την περίοδο των γιορτών μπορούν να προκαλέσουν στρες και ανησυχία για τα οικονομικά θέματα τις επόμενες εβδομάδες.
Απογοήτευση από μη ρεαλιστικές προσδοκίες:
Αν οι γιορτές δεν ανταποκρίθηκαν στις ελπίδες ή τις προσδοκίες κάποιου, μπορεί να εμφανιστεί απογοήτευση ή θλίψη. Διάβασε εδώ όλους τους λόγους για τους οποίους οι αποφάσεις της νέας χρονιάς δεν λειτουργούν πάρα πολύ και, άλλωστε, αντιπροσωπεύουν ως τακτική ένα παρωχημένο μοντέλο προγραμματισμού της ζωής!)
Επιστροφή στην καθημερινότητα:
Η μετάβαση από την εορταστική περίοδο, που συνδέεται με ελευθερία και χαρά, στην εργασία, τις υποχρεώσεις και τη ρουτίνα, μπορεί να προκαλέσει αίσθημα δυσαρέσκειας.
Πώς λοιπόν αντιμετωπίζουμε τη θλίψη των γιορτών; (διάβασε εδώ 10 γρήγορες συμβουλές για καλύτερη ζωή)
Θέσε ρεαλιστικές προσδοκίες για το νέο έτος. Αντί να επικεντρώνεσαι σε μεγάλες αλλαγές, προσπάθησε να κάνεις μικρά, εφικτά βήματα για την προσωπική σου βελτίωση.
Διατήρησε μια υγιή ρουτίνα. Εστίασε στον καλό ύπνο, τη σωστή διατροφή και τη σωματική άσκηση. Αυτές οι συνήθειες βοηθούν στη βελτίωση της διάθεσης.
Δημιούργησε μικρές χαρές. Κάνε σχέδια για μικρές ευχάριστες δραστηριότητες, όπως μια έξοδος με φίλους, ένα χόμπι ή κάτι νέο που να σου δίνει κίνητρο.
Αναγνώρισε τα συναισθήματα σου, ένα προς ένα. Είναι φυσιολογικό να νιώθεις "κάτω" μετά από μια έντονη περίοδο. Μην πιέζεις τον εαυτό σου να νιώσει άμεσα «χαρούμενη».
Εστίασε σε αυτά που έχεις ήδη πετύχει. Αντί να σκέφτεσαι τι δεν πήγε όπως ήθελες στις γιορτές, υπενθύμισε στον εαυτό σου τις στιγμές που απόλαυσες.
Επικοινώνησε με φίλους ή οικογένεια. Μην απομονώνεσαι. Ένα τηλεφώνημα ή μια συνάντηση μπορεί να σε βοηθήσει να νιώσεις καλύτερα.
Πότε να αναζητήσουμε βοήθεια;
Αν η θλίψη διαρκεί για εβδομάδες, επηρεάζει έντονα την καθημερινότητά σου ή συνοδεύεται από συμπτώματα κατάθλιψης (π.χ. σοβαρή απώλεια ενδιαφέροντος, έντονη κόπωση, ή δυσκολία στον ύπνο), είναι καλό να μιλήσεις με έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Η θλίψη των γιορτών είναι φυσιολογική για πολλούς, αλλά μπορεί να ξεπεραστεί με αυτοφροντίδα, κοινωνική υποστήριξη, θετικές δραστηριότητεςκαι μία καλή ψυχολόγο (διάβασε όλα όσα θέλεις να γνωρίζεις για την ψυχοθεραπεία, Μέρος Ι και Μέρος ΙΙ)
*Η Δέσποινα Λιμνιωτάκη είναι Κοινωνική Ψυχολόγος, Συνιδρύτρια της ΚοινΣΕπ The Healing Tree community for Mental Health και Εντεταλμένη Σύμβουλος Δημόσιας Υγείας και Δημοτικών Ιατρείων για τον Δήμο Αθηναίων.
Yorumlar