Η αβεβαιότητα ως πυξίδα: για ένα κοινωνικό και διαλογικό μοντέλο της ψυχικής υγείας

Μια συζήτηση με την κ. Ελένη Αλεβαντή* για το ζήτημα της αποϊατρικοποίησης της περίθαλψης και το νόημα μιας ψυχιατρικής που αναπτύσσεται έξω από τείχη.

Στην εκδήλωση θα απαντήσουν σε ερωτήσεις επίσης οι:

α) Mervyn Morris, ομότιμος Καθηγητής Κοινοτικής Ψυχικής Υγείας στο Birmingham City University, σύμβουλος για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Φροντίδας της Νορβηγίας και το Υπουργείο Υγείας του Βελγίου

και

β) Frederick Galbrun, Master στην Κοινωνική Εργασία από το Πανεπιστήμιο του Μοντρεάλ, με κύριο ερευνητικό ενδιαφέρον τις αντικαταπιεστικές πρακτικές και ιδίως την πρακτική της ακρόασης. Έχει εργαστεί ως κλινικός επόπτης, και συντονιστής ομάδας σε διάφορες υπηρεσίες υγείας/αστεγίας στον Καναδά και το Βέλγιο.

Λίγα λόγια για την εκδήλωση:

Η ομιλήτρια θα αναφερθεί στη δουλειά της σε κινητές ομάδες Ψυχικής Υγείας σε επισφαλή περιβάλλοντα. Θα μιλήσει επίσης για το ζήτημα της αποϊατρικοποίησης της περίθαλψης και το νόημα μιας ψυχιατρικής που αναπτύσσεται έξω από τείχη, αναφερόμενη στα παράδοξα των μεταρρυθμίσεων της αποϊδρυματοποίησης.

Από ένα πλέγμα ανάγνωσης βιωματικών γνώσεων που καθοδηγεί την καθημερινή της εργασία, η ομιλήτρια ελπίζει να τροφοδοτήσει ανταλλαγές απόψεων με βάση ιστορίες από το πεδίο. Σε σχέση με κοινά που είναι συχνά αμφίθυμα σχετικά με το ζήτημα της περίθαλψης, η ομιλήτρια ελπίζει να διευρύνει τις δυνατότητες πέρα από τα περιοριστικά βιοϊατρικά μοντέλα προς προσεγγίσεις δημοκρατικής περίθαλψης που να βασίζονται στην κοινωνική δικαιοσύνη.

Πέρα από τις συζητήσεις για το «βιο-ψυχο-κοινωνικό» μοντέλο ψυχικής υγείας, θα εξεταστούν οι καθημερινές παρεμβάσεις στο πλαίσιο κινητών ομάδων για την προώθηση ενός κοινωνικού μοντέλου αντιμετώπισης της δυστυχίας. Αν και οι άνθρωποι μπορεί να έχουν την ικανότητα να υπερβούν την κατάστασή τους, το κάνουν μόνο όταν έχουν ορισμένα βασικά δικαιώματα που πολλοί θεωρούν δεδομένα, όπως η νομική προστασία κατά της βίας, η δικαιοσύνη στα δικαστήρια, η ικανότητα να λάβουν οικονομική βοήθεια ή η ελευθερία να εργαστούν και να συνδεθούν με ευρύτερους κύκλους της κοινωνικής ζωής. Η δυσκολία είναι ότι αυτή η σκάλα προς μια ενεργό κοινωνική ζωή λείπει σε πολλές περιπτώσεις από το σύστημα ψυχικής υγείας, τόσο εξαιτίας οργανωτικών περιορισμών όσο και λόγω παθολογικοποίησης. Στόχος είναι η μετατόπιση της προσοχής από την ιατρική κατανόηση της δυστυχίας στα κοινωνικά αίτια, καθώς και στην αντιμετώπισή της, έτσι ώστε να εκτεθεί ο αποκλεισμός και η καταπίεση εντός της ψυχιατρικής και πέρα από αυτήν.

Η ψυχοκοινωνική εργασία, υπονοεί συχνά μια σχέση παροχής βοήθειας, εξ ορισμού άνιση, η οποία μπορεί να συνεπάγεται την αναπαραγωγή μηχανισμών κυριαρχίας. Οι εν λόγω μηχανισμοί στηρίζονται σε γνωσιολογικές λογικές που κατευθύνουν και προσανατολίζουν τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα προσδιορίζονται και περικλείονται σε έννοιες «επισφαλές άτομο» ή «τρελός» κλπ.– παρά την θέληση τους. Ως εκ τούτου, μία ανάλυση με βάση την «γνωσιολογική αδικία» μπορεί να οδηγήσει σε μία ριζικότατη αναθεώρηση των επαγγελματικών πρακτικών αλλά και των σχέσεων που καθορίζουν – συχνά ασυνείδητα – την καθημερινή οργάνωση της κοινωνικής εργασίας. Αντιμετωπίζουμε έτσι ένα βασικό ερώτημα «τι αποτελεί έγκυρη γνώση;»

Χρησιμοποιώντας παραδείγματα που βασίζονται στις καθημερινές αλληλεπιδράσεις με τους λήπτες υπηρεσιών, ελπίζουμε να προσφέρουμε μια σειρά από διαπροσωπικές αφηγήσεις για να αποκαλύψουμε τα παράδοξα του υφιστάμενου υποδείγματος της φροντίδας στον τομέα της ψυχικής υγείας. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας και οι λοιποί εργαζόμενοι από οποιαδήποτε θέση στο χώρο, μπορούν να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να «εφαρμόσουν» μεταρρυθμίσεις, να «λειτουργήσουν» και να «αναδιοργανώσουν» τη φροντίδα και τις δομές της, να μιλήσουν για «προσωποκεντρική φροντίδα» και «ανάρρωση», για «επιλογή» και για «αυτοδιάθεση». Ωστόσο, παρατηρούμε τις καθημερινές επιπτώσεις του αποκλεισμού, της κακοποίησης και της παραμέλησης.

Οι οργανωτικοί και οι ιδεολογικοί περιορισμοί - που είναι και οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος - οδηγούν τελικά τα συστήματα, και τους επαγγελματίες που είναι ενταγμένοι σε αυτά, να συνεχίσουν να «ετεροποιούν» τους λήπτες υπηρεσιών.

Η αποδόμηση των γνωσιολογικών βεβαιοτήτων που διέπουν τις συνηθισμένες κατηγορίες των κοινωνικών παρεμβάσεων φαίνεται πως είναι ένα ενδιαφέρον, αν όχι και απόλυτα αναγκαίο, μονοπάτι που θα πρέπει να διερευνήσουμε ώστε να αντιμετωπίσουμε και να ξεφύγουμε από την γνωσιολογική αδικία.

Αποστασιοποιούμενοι από τους κώδικες που μας είναι οικείοι, προτείνουμε να υιοθετήσουμε μια θέση αβεβαιότητας που θα μας επιτρέψει να αναπτύξουμε έναν διάλογο με άτομα των οποίων οι γνώσεις και ο λόγος κρίνονται, γενικά ως παράλογα, παράνομα και ξένα όταν βρεθούν αντιμέτωπα με την γνωσιολογική κοινότητα των κυρίαρχων εννοιών. Έτσι, προκρίνοντας την περιέργεια μάλλον παρά την κατηγοριοποίηση και την γνωσιολογική απονομιμοποίηση, η συζήτηση θα αποτελέσει επίσης ευκαιρία ανάλυσης και άλλων μορφών γνώσης που δεν αναγνωρίζονται ως τέτοιες και οι οποίες αποτελούν συστηματικά αντικείμενο υποβάθμισης.

Ως εργαζόμενοι στον τομέα της ψυχικής υγείας, προσφέρουμε εναλλακτικούς τρόπους (ανα)κατασκευής σχέσεων ως μάρτυρες, βασισμένοι στην ηθική της γνωσιολογικής δικαιοσύνης για να προσφέρουμε χώρους διαλόγου και διαφωνίας. Με άλλα λόγια, παρεκκλίνουμε από τον κυρίαρχο ψυχιατρικό λόγο για να δημιουργήσουμε χώρο για κριτικές ιδέες όσον αφορά στην τρέλα και τη δυστυχία. Αντιδρώντας στην επικράτηση των περιορισμένων τρόπων με τους οποίους δομείται η φροντίδα, στους περιορισμένους τρόπους με τους οποίους μιλάμε, γράφουμε και σκεφτόμαστε για την «τρέλα», στοχεύουμε να συνεχίσουμε να δημιουργούμε και να ανακατασκευάζουμε τρόπους με τους οποίους να κατανοούμε και να εντασσόμαστε σε έναν κόσμο τόσο περίπλοκο και τόσο μεγάλο όπως ο δικός μας. Έναρξη εκδήλωσης: 6 - 8 μμ Είσοδος Ελεύθερη

* Η κ. Ελένη Αλεβαντή είναι πτυχιούχος Κλινικής Ψυχολογίας, Διδακτόρισσα Κοινωνικών Επιστημών, Συντονίστρια και Ψυχοκοινωνική Σύμβουλος σε Κινητές Ψυχιατρικές Ομάδες στις Βρυξέλλες. Το ερευνητικό της ενδιαφέρον επίσης αγγίζει τις πολιτικές στον τομέα της Ψυχιατρικής, τις γνωσιολογικές αδικίες και τα παράδοξα των κινημάτων αποασυλοποίησης.

Εικόνα: Χαρά Καμιναρά, εικαστική καλλιτέχνις και φωτογράφος

Η εκδήλωση πραγματοποιείται σε συνδιοργάνωση με την Αντιδημαρχία Κοινωνικών Υπηρεσιών του Δήμου Ηρακλείου.

Ευχαριστούμε την Αντιδήμαρχο Κοινωνικών Υπηρεσιών κ. Ειρήνη Παπαδάκη - Σκαλίδη, που από την πρώτη στιγμή αγκάλιασε την ιδέα της εκδήλωσης.

Ακούστε εδώ τη ραδιοφωνική συνέντευξη της κ. Αλεβαντή

με τον δημοσιογράφο Σταύρο Γιακουβή για το RadioMe