Αναζήτηση
Δέσποινα Λιμνιωτάκη, Ψυχολόγος MSc
Καταπολεμώντας το στίγμα που συνοδεύει τις ψυχικές νόσους
«Γιατί δεν εκτιμάς όλα αυτά τα χαρίσματα με τα οποία είσαι προικισμένη από την φύση και την οικογένειά σου; Ταλέντο, ομορφιά, οικονομική άνεση – γιατί να έχεις κατάθλιψη;»
Πολλοί από τους ανθρώπους που παρουσιάζουν συμπτώματα κάποιας ψυχικής νόσου έχουν τουλάχιστον μία φορά στην ζωή τους έρθει αντιμέτωποι με την αντίληψη που έχουν οι άλλοι ότι τα συμπτώματα είναι κάτι που οι ίδιοι έχουν προκαλέσει στον εαυτό τους ή που παίρνουν πολύ στα σοβαρά χωρίς να υπάρχει λόγος.
Υπάρχει μια γενικευμένη εντύπωση σε πολύ κόσμο ότι είναι στο χέρι μας να εξαφανίσουμε κάθε σύμπτωμα ψυχικής νόσου αρκεί να το θελήσουμε πολύ, μόνοι μας, με έναν μαγικό τρόπο επειδή κατά βάση αυτά είναι δική μας επινόηση. Ακόμα και η απόφαση των επισκέψεων στους ειδικούς ψυχικής υγείας μπορεί να γίνει αντικείμενο χλευασμού ή να θεωρηθεί αδυναμία και τάση ενός ανθρώπου να θέλει να «τραβάει την προσοχή πάνω του».
Όταν τα συμπτώματα είναι αρκετά σοβαρά ώστε να επηρεάζουν δραματικά την καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής ενός ανθρώπου, τότε αυτός μπορεί να γίνει θύμα της προκατάληψης που πηγάζει από την εντύπωση ότι οι ψυχικά πάσχοντες είναι επικίνδυνοι ή καθυστερημένοι ή παιδιά ενός κατώτερου θεού. Ακόμα, ο ίδιος άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίσει αποκλεισμό από δικαιώματα και προνόμια από ομάδες ανθρώπων που πιστεύουν ότι οι πάσχοντες δεν μπορούν να βιώνουν τις ίδιες απολαύσεις, να έχουν λόγο για την διαχείριση της ζωής τους και να ανταποκρίνονται σε θέματα εργασίας που θα τους εξασφαλίσει ένα στοιχειώδες ποσοστό αυτονομίας.
Αν λάβουμε υπόψη μας όλα τα παραπάνω σε συνδυασμό με την πραγματικότητα της πρόσβασης με εμπόδια σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας για διάφορους κοινωνικοοικονομικούς λόγους (οι λήπτες υπηρεσιών στην επαρχία και σε απομακρυσμένα μέρη επηρεάζονται περισσότερο από αυτό), τότε φτιάχνουμε ένα μωσαϊκό από σοβαρά θέματα προς επεξεργασία γύρω από την ψυχική υγεία. Όλα όμως ξεκινούν και ολοκληρώνονται με την παρακάτω απορία: πώς μπορούμε από κοινού να καταπολεμήσουμε το στίγμα που συνοδεύει τις ψυχικές νόσους;
Το στίγμα οδηγεί τις κοινότητές μας στο να πιστεύουν ότι η ψυχική υγεία είναι κάτι που μας ξεπερνά, ότι η αποτελεσματική διαχείρισή της δεν είναι στο χέρι μας, ότι είμαστε καταδικασμένοι από την φύση. Είναι η μοιρολατρική θεώρηση της ζωής.
Είναι ένα συνονθύλευμα από στερεότυπα και ελλιπή ενημέρωση/πληροφόρηση σχετικά με την ραγδαία πρόοδο που έχει σημειωθεί στην επιστήμη της Ψυχολογίας και της Ψυχιατρικής. Είναι το κλείσιμο της πόρτας στην διαφορετικότητα.
Παρόλο που έχει σημειωθεί πρόοδος τις τελευταίες δεκαετίες σχετικά με την βοήθεια που μπορεί κανείς να πάρει από κάποιον επαγγελματία ενώ η επίσκεψη στον ψυχολόγο δεν αποτελεί πια ταμπού, εντούτοις τα βήματα πρέπει να γίνουν γρηγορότερα και οι φωνές μας να ενωθούν στην προσπάθεια καταπολέμησης των λανθασμένων αντιλήψεων που συνοδεύουν τις ψυχικές νόσους. Το πρώτο βήμα για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι φυσικά η εκπαίδευση, τόσο του ατόμου όσο και της οικογένειας, του σχολείου και της κοινότητας.
Μέσα από την εκπαίδευση μπορούμε να επιτύχουμε πολλούς επιμέρους στόχους: όχι απλά να αναγνωρίζουμε τα σημάδια που μας προειδοποιούν για την ψυχική μας υγεία, όχι απλά να αναζητάμε προληπτικά μέτρα πριν μία κατάσταση βγει εκτός ελέγχου, αλλά κυρίως να μάθουμε να συνδεόμαστε, να ανταλλάζουμε πληροφορίες για τα βιώματα και τις εμπειρίες μας, να συνειδητοποιήσουμε ότι κανείς δεν πρέπει να αισθάνεται μόνος στις μάχες με τον εαυτό του. Ιδιαίτερα σημαντικό για τις οικογένειες είναι το να εκπαιδευτούν σε τεχνικές ανακούφισης των δικών τους ανθρώπων που πάσχουν και το να μάθουν να αναζητούν έγκαιρη και αποτελεσματική βοήθεια για τον εαυτό τους, ως φροντιστές.
Επιπλέον, μπορούμε να ευαισθητοποιηθούμε περισσότερο απέναντι στις εικόνες που παρουσιάζουν τα ΜΜΕ σχετικά με τους ψυχικά ασθενείς ή να προσέχουμε την γλώσσα που υποδηλώνει καταστάσεις αδιέξοδες και μη αναστρέψιμες, όπως για παράδειγμα οι λέξεις «τρελός» ή «σχιζοφρενής»: μια κλινική εκτίμηση δεν είναι δική μας δουλειά να την αναπαράγουμε ως ταμπέλα και επίσης ένας άνθρωπος είναι πολλά περισσότερα από ένα ιατρικό πόρισμα. Δεν είμαστε τα συμπτώματά μας. Είμαστε όμως οι αντιδράσεις και η αρνητική συμπεριφορά που επιδεικνύουμε απέναντι σε αυτούς που υποφέρουν.
Η πιο απλή όμως, ανθρώπινη και ανέξοδη κίνηση που μπορούμε να κάνουμε είναι να απλώσουμε ένα χέρι βοήθειας και να λειτουργήσουμε ως ακροατές-χωρίς-όρους δίπλα σε όσους το χρειάζονται.
Ας επιλέξουμε να φτιάξουμε δυνατές κοινότητες πολιτών που δεν φοβούνται να αγαπήσουν τον άνθρωπο και τις ιδιαίτερες, εσωτερικές διαδρομές του…
