Ζώα στην ανακούφιση ασθενών

H ανακουφιστική φροντίδα ανθρώπων που υποφέρουν από χρόνιες παθήσεις ή βρίσκονται σε διαδικασία διαχείρισης απώλειας, μπορεί να γίνει μέσα από τη συντροφιά ενός ζώου.

Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ζώων, η αφοσίωση προς τους ιδιοκτήτες τους, η καρτερικότητα με την οποία αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες, η ήρεμη δύναμη μέσα τους, είναι στοιχεία που βοηθούν τους ανθρώπους να παραδειγματιστούν σε σχέση με τη δικιά τους ζωή. Η συμπληρωματική θεραπεία που γίνεται με τη βοήθεια των ζώων, ονομάζεται στα αγγλικά pet-assisted therapy. Σε αυτή την περίπτωση, τα ζώα είναι εκπαιδευμένα και λειτουργούν ως εθελοντές. Πιο συχνές συνεδρίες γίνονται με σκύλους (π.χ. σε θέματα κατάθλιψης αλλά και για βοήθεια σε άτομα με προβλήματα όρασης), άλογα (θεραπευτική ιππασία), δελφίνια (π.χ. προβλήματα εξάρτησης) και αρκετά ζώα φάρμας.

Τα ζώα μπορούν να βοηθήσουν σε πολλές περιπτώσεις τα μικρά παιδιά που αντιμετωπίζουν ψυχοκοινωνικά προβλήματα ή έχουν κάποιας μορφής αναπηρία. Είναι αποδεδειγμένο ότι η συντροφιά των ζώων έχει ευεργετικά αποτελέσματα στη συνολική υγεία του ανθρώπου: ελάττωση στα επίπεδα άγχους, χαμηλή πίεση, καλύτερος ύπνος. Αυτή η παρεούλα βοηθάει σε προβλήματα συμπεριφοράς ή αντιμετώπισης πόνου. Καλλιεργεί δεξιότητες, εκπαιδεύει το μυαλό, ανοίγει ορίζοντες. Η σύνδεση με τη φύση ενθαρρύνει, ενεργοποιεί, διδάσκει σεβασμό, αποδοχή της διαφορετικότητας, αλληλεγγύη. Οι θεραπευτικές συναντήσεις είναι ατομικές ή ομαδικές αλλά γίνονται μόνο από εξειδικευμένο προσωπικό και όχι τυχαία ή ερασιτεχνικά.

Πρώτη φορά ήρθα σε επαφή με αυτή τη μορφή εναλλακτικής θεραπείας όταν έκανα το μεταπτυχιακό μου πάνω στη διαχείριση της απώλειας. Τότε βλέπαμε πολλούς ανθρώπους με σκύλους που φρόντιζαν ο ένας τον άλλο. Η παρουσία ζώων μέσα σε οργανωμένα πλαίσια (νοσοκομεία, κλινικές, κέντρα αποκατάστασης, ξενώνες ηλικιωμένων) ήταν σημαντική. Σε ελεγχόμενο περιβάλλον, η παρέα με ένα σκύλο κατευνάζει το στρες και βοηθάει στην αντιμετώπιση του αισθήματος της μοναξιάς. Στο εξωτερικό κυκλοφορούν πολλά βιβλία από συγγραφείς που μιλούν για το πώς η σχέση τους με ένα σκύλο τούς έσωσε από την απουσία νοήματος στη ζωή.

Αρκετοί άνθρωποι που βρίσκονται σε πένθος με ρωτούν αν θα ‘πρεπε να πάρουν ένα ζώο (όχι εκπαιδευμένο) γι’αυτούς ή κάποιο συγγενικό τους πρόσωπο. Οι απαντήσεις ποικίλλουν, ανάλογα με την περίπτωση. Η ιδιοκτησία πρέπει να γίνεται με σεβασμό σε όλους τους κανόνες ευζωίας των ζώων. Τα ζώα δεν είναι άνθρωποι, αλλά ούτε και αντικείμενα. Δεν μπορούν ας πούμε να περνάνε τη ζωή τους μέσα σε αγκαλιές, χωρίς να έχουν την ευκαιρία να ασκούνται, να τρέχουν, να παίζουν. Αν ο άνθρωπος που θα πάρει ένα ζώο είναι σε θέση να το φροντίσει όπως πρέπει, τότε η περίπτωση είναι ιδανική. Αν όμως δεν μπορεί να αναλάβει ούτε την ευθύνη του εαυτού του, τότε η απόκτηση ενός ζώου δεν συνίσταται. Άλλοι προβληματισμοί είναι η προηγούμενη εξοικείωση με κατοικίδια και η συνολική κατάσταση τους ασθενούς ή του περιβάλλοντός του. Στην Ελλάδα όμως δεν είμαστε ακόμα απόλυτα εξοικειωμένοι με την ιδέα της συμβίωσης για θεραπευτικούς σκοπούς.

Τελευταία αλλά όχι ασήμαντη σημείωση: αναζητάμε εξειδικευμένα κέντρα για τις απαιτητικές περιπτώσεις (π.χ. αναπηρία). Συζητάμε με τον ψυχολόγο μας οποιαδήποτε άλλη περίπτωση νομίζουμε ότι χρίζει της αλληλεπίδρασης με ζώα. Ας μη ξεχνάμε όμως ότι η υιοθέτηση ενός αδέσποτου ζώου - μακριά από ανούσιες σκέψεις για χρώμα, ράτσα ή εμφάνιση – είναι από μόνη της μια πράξη μεγαλείου ψυχής.